نویسنده: حمید وثیق زاده انصاری
منبع:راسخون




 


خلافت عباسیان که از بغداد – واقع در عراق امروزی – بر اکثر جهان اسلام حکومت کردند، از سال 750 تا 1258 به طول انجامید. این سومین خلافت اسلامی بود و خلافت امویان را برای به دست گرفتن قدرت در تمام حاشیه غربی مسلمان‌ نشین آن زمان یعنی اسپانیا و پرتغال (که تحت عنوان منطقه اندل شناخته می شدند) سرنگون کرد.
پس از اینکه آنها با کمک قابل توجهی ایران بنی امیه را شکست دادند، عباسیان تصمیم گرفتند تا از اهمیت قومی اعراب کاسته و خلافت مسلمانان را به عنوان یک نهاد چند قومی بازسازی نمایند. در سال 762 به عنوان بخشی از این سازماندهی مجدد، پایتخت را از دمشق – واقع در سوریه امروزی – به شمال شرقی بغداد و به نزدیکی ایران (ایران) منتقل کردند.
در اوایل دوره عباسی، اسلام در سراسر آسیای مرکزی گسترش یافت، اگر چه معمولاً در ابتدا طبقه ممتاز جامعه دین خود را تغییر داده و پس از آن دین به تدریج در میان مردم عادی رواج می‌یافت. این " تغییر دین به زور شمشیر" نبود. به طرز باور نکردنی، تنها یک سال پس از سقوط امویان، سپاه عباسی در محلی که امروزه قرقیزستان خوانده می‌شود، علیه تانگ چین در سال 751 و در نبرد رودخانه تالاس مبارزه کردند. اگر چه نبرد رودخانه تالاس تنها مانند یک درگیری کوچک به نظر می‌رسید، اما عواقب مهمی به همراه داشت – این نبرد به ایجاد مرز بین حوزه‌های بودایی و مسلمان‌ نشین آسیا کمک کرد و همچنین به جهان عرب اجازه داد تا که راز کاغذ سازی را از صنعتگران چینی یاد بگیرد.
دوره عباسی به عنوان عصر طلایی اسلام در نظر گرفته ‌می‌شود. خلفای عباسی از هنرمندان و دانشمندان بزرگ حمایت کرد. متون برجسته پزشکی، نجوم و دیگر متون بزرگ علمی از دوره کلاسیک در یونان و روم به عربی ترجمه شد تا از گم شدن و مفقود شدن آنها جلوگیری شود. در حالی که اروپا در دورانی که به " قرون تاریک" معروف بود، روزگار می‌گذراند متفکران مسلمان در جهان اسلام نظریه‌های اقلیدس و بطلمیوس را شرح می‌دادند. آنها جبر را اختراع کردند، ستارگان را الطیر و الدبران نام گذاشتند و حتی از سوزن‌های تزریقی زیر جلدی برای حذف آب مروارید چشم انسان استفاده کردند. همین جهان محلی بود که داستان‌های شب‌های عربی نیز ساخته شد. داستان‌های علی بابا، سندباد و علاءالدین نیز از دوران عباسی برآمدند.
عصر طلایی خلافت عباسی در تاریخ 10 فوریه 1258 به پایان رسید زمانی که نوه چنگیز خان، هولاکوخان از بغداد اخراج شد، مغول‌ها کتابخانه بزرگ پایتخت عباسیان را سوزاندند و خلیفه مستعصم را کشتند.
بین سال‌های 1261 و 1517، بازمانده خلفای عباسی تحت حکومت مملوک در مصر زندگی کردند و با داشتن قدرت سیاسی کمتر، کنترل کمتری نیز بر مسائل مذهبی داشتند. آخرین خلیفه عباسی، متوکل سوم، ظاهراً در سال 1517 مقام خود را به سلطان سلیم اول پادشاه عثمانی تحویل داد.